advertentie
In Museum Elburg staat een schitterend planetarium waarop je goed kunt zien hoe de planeten om de zon draaien. Dit unieke planetarium is in de achttiende eeuw gemaakt door de Amsterdamse instrumentenmaker Van Laun.
Maar hoe komt zo’n bijzonder instrument nou in een Elburgs museum terecht? Dat hebben we te danken aan de Gelderse zeeheld, vice-admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen. Hij was in de achttiende en negentiende eeuw één van de bekendste inwoners van Elburg en hij schonk het planetarium aan het door hem opgerichte Instituut voor Talen, Kunsten en Wetenschappen in die plaats.
Negen jaar en dan al soldaat
Van Kinsbergen wordt in 1735 in Doesburg geboren als zoon van een onderofficier. Op zijn zesde verhuist hij met zijn ouders naar de garnizoensstad Elburg. Drie jaar later vertrekt hij samen met zijn vader onder de vlag van het Staatse leger naar de Zuidelijke Nederlanden, waar ze vechten in de Oostenrijkse Successieoorlog. Negen jaar en dan al soldaat, het is onvoorstelbaar.
In 1748, Jan Hendrik is inmiddels dertien jaar, keert hij terug naar Elburg, waar hij nog een paar jaar naar school gaat. Daar leert de jonge Jan Hendrik over het leven van de zeventiende-eeuwse zeeheld Michiel de Ruyter en verzucht: “O, konde ik ook eens zo een grote man zijn!”
Zo gezegd, zo gedaan. Jan Hendrik gaat naar de zeevaartschool en treedt in de voetsporen van zijn grote voorbeeld De Ruyter. Hij bouwt een lange internationale carrière op in de zeevaart en wordt een heuse nationale zeeheld.
Held van de Zwarte Zee
Zo verslaat hij tot twee keer toe de machtige Turkse vloot in de Zwarte Zee, wat hem de bijnaam de 'Held van de Zwarte Zee' oplevert. In 1781 jaagt hij als Nederlands bevelhebber de Engelse vloot op de vlucht, na een zware zeeslag bij de Doggersbank in de Noordzee. Dat maakt zoveel indruk, dat Koning Lodewijk Napoleon hem in 1810 zelfs tot ‘graaf van Doggersbank’ benoemt.
In zijn latere leven zet Van Kinsbergen zich in voor de modernisering en verbetering van de zeevaart en ontwikkelt hij zich tot weldoener. Door zijn huwelijk is hij namelijk een rijk man geworden en al dat geld schenkt hij graag aan goede doelen. Zo sticht hij in Apeldoorn bijvoorbeeld een meisjesweeshuis en een spinhuis voor armen. In Elburg sticht hij het Instituut voor Talen, Kunsten en Wetenschappen. En aan dat instituut schenkt hij zijn zeemans-instrumenten, die dus nu deel uitmaken van de museumcollectie van Museum Elburg.
Praalgraf vlakbij Michiel de Ruyter
Jan Hendrik van Kinsbergen overlijdt op 24 mei 1819 in zijn villa Welgelegen in Apeldoorn. Hij wordt begraven in de Oude Kerk in Apeldoorn en krijgt een praalgraf in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, vlakbij het praalgraf van zijn zeventiende-eeuwse voorbeeld Michiel de Ruyter. In Elburg herinneren het Van Kinsbergen College en de Van Kinsbergenstraat nog aan deze laatste Nederlandse zeeheld.
Kijk hier naar het filmpje
💬 Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redacties: redactie@vrmg.nl of bel:
Redactie Nijkerk 0341-798298 | Redactie Nunspeet 0341-258133
